Rul va pedallarsiz avtomobillar — kelajak transporti yaqinlashmoqda

So‘nggi yillarda avtonom transport vositalari butun dunyoda katta e’tiborga tushmoqda. Endilikda, ilg‘or texnologiyalar tufayli, mashinalarni rul va pedallarsiz boshqarish imkoniyati paydo bo‘ldi. Bu esa haydovchisiz transport vositalarining butunlay yangi bosqichga ko‘tarilayotganini anglatadi.

Avtonomiyaning 5-darajasi: haydovchisiz hayot

Rul va pedallarsiz avtomobillar deb, odatda, 5-darajali avtonom transport vositalari tushuniladi. Bunday mashinalar to‘liq mustaqil harakatlana oladi va haydovchining aralashuvi umuman talab qilinmaydi. Bu nafaqat boshqaruv elementlarining yo‘qligini bildiradi, balki inson omilining chiqarib tashlanishini anglatadi.

Bugungi kunda bir nechta yetakchi kompaniyalar ushbu texnologiyani sinovdan o‘tkazmoqda:

- Waymo (Google kompaniyasining loyihasi) AQShning Finiks shahrida haydovchisiz robotaksilarni yo‘lga qo‘ygan;

- Cruise kompaniyasi (General Motors) San-Fransiskoda ishlayapti, ammo ayrim hodisalar sababli vaqtincha to‘xtatilgan;

- Baidu Apollo Xitoyda rulsiz va pedallarsiz avtomobillarni joriy qilmoqda;

- Zoox (Amazon kompaniyasiga tegishli) esa ikki tomonlama harakatlana oladigan, haydovchilik joyisiz kapsula shaklidagi mashinani ishlab chiqdi.

Avtonom avtomobillar kamera, radar, lidar va sun’iy intellekt tizimlari orqali atrof-muhitni 360° kuzatadi. Bu qurilmalar mashinaga nafaqat yo‘lni ko‘rishga, balki piyodalar, boshqa transport vositalari, svetofor va to‘siqlarni aniqlab, qaror qabul qilishga yordam beradi.

Afzallik va xavotirlar:

- inson xatoliklari kamayadi – avtohalokatlarning 90% dan ortig‘i haydovchi xatoligidan bo‘ladi;

- nogironligi bor kishilar uchun katta imkoniyatlar ochiladi;

- shaxsiy transportda sayohat vaqtida ishlash yoki dam olish mumkin bo‘ladi.

Xavotirli jihatlari: yuridik javobgarlik: avariya bo‘lsa, kim aybdor?

- tabiiy muhitda (qor, tuman, to‘satdan o‘zgaruvchan holatlar) tizimlar ba’zida sust ishlashi mumkin;

- kiberxavfsizlik muammolari – mashinani masofadan turib “buzib kirish” xavfi mavjud.

Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, 2030-yilga borib yirik shaharlarda avtonom taksilar keng tarqaladi. Oddiy iste’molchilar uchun rul va pedallarsiz avtomobillar esa ehtimol 2035–2040-yillarda ommalashadi. Bu, albatta, texnologik rivojlanish, qonunchilik va jamiyat tayyorgarligiga bog‘liq bo‘ladi.

Rul va pedallarsiz avtomobillar — bu nafaqat texnik yangilik, balki inson hayot tarzini butkul o‘zgartiruvchi inqilobiy bosqichdir. Ular xavfsizlik, qulaylik va teng imkoniyatlar borasida katta o‘zgarishlarni olib kelishi mumkin. Ammo bu yo‘lda hal qilinishi kerak bo‘lgan muammo va savollar ham talaygina.